Radliński Zygmunt (1874–1941), lekarz chirurg, profesor Uniw. Warsz., twórca szkoły chirurgicznej, działacz wolnomyślicielski. Ur. 20 IV w Warszawie (wg Arch. UJ 1 V), był synem Ludwika (1849–1887), nauczyciela gimnazjalnego filologii klasycznej, i Janiny z Chodakowskich (zm. 1920), bratankiem Ignacego (zob.), bratem stryjecznym Tadeusza (zob.) i pisarki Heleny Boguszewskiej.
W r. 1893 R. ukończył V gimnazjum w Waiszawie; w l. szk. należał do tajnych kółek samokształceniowych. W r. 1893 wstąpił na Wydział Lekarski Uniw. Warsz. Mieszkał u Piotra Chmielowskiego, krytyka literatury, co wywarło wpływ na kierunki rozwoju umysłowego R-ego. Podczas studiów należał do tajnych kółek studenckich. Jako student II kursu medycyny wziął udział w manifestacji młodzieży akademickiej w dn. 17 IV 1894 w setną rocznicę powstania kościuszkowskiego (tzw. kilińszczyźnie). Aresztowany wówczas wśród ponad 160 studentów, był R. więziony w Arsenale, później wykluczony z Uniw. Warsz. bez prawa studiowania w jakimkolwiek uniwersytecie rosyjskim. Uzyskawszy pomoc od rodziny, R. udał się na uniwersytet wrocławski w r. 1895 (wg Smereki – błędnie – R. studiował na uniwersytecie wrocławskim w l. 1894–9, wg żony natomiast i materiałów w AAN był we Wrocławiu tylko w r. 1895). Tam w klinice Jana Mikulicza zbliżył się do jego asystenta Bronisława Kadera. Znajdował się w trudnych warunkach finansowych i dzięki usilnym zabiegom matki uzyskał prawo kończenia studiów na uniwersytecie kijowskim, gdzie kształcił się w l. 1896–9, uzyskał 20 XI 1899 dyplom lekarski cum eximia laude. W Kijowie należał do «Korporacji Studentów Polaków Uniwersytetu» (koło Gnusa). Od listopada 1899 do końca 1901 r. pracował jako asystent w Kijowie w lecznicy Czerwonego Krzyża, Zakładach Kiryłowskich, lecznicy dobroczynnej dla chronicznie chorych dzieci – wszędzie na oddziałach chirurgicznych – pod kierunkiem Morozowa, Sapieżki, Th. Bornhaupta, wysoko przez nich oceniany.
W r. 1902 R. przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował na oddziałach chirurgicznych Szpitala Dzieciątka Jezus u Władysława Szteynera, Władysława Krajewskiego i Adama Karczewskiego. Ponadto pracował w Pogotowiu Ratunkowym i bezpłatnie w ambulatoriach Warszawskiego Tow. Dobroczynności. W r. 1902 poślubił Helenę z Rajchmanów (zob. Helena Radlińska) i uczestniczył w pracach postępowych organizacji oświatowych, w których ona brała udział. Od r. 1904 stopniowo wiązał się z ruchem socjalistycznym, został lekarzem w Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej (OB PPS). Mieszkanie R-ego służyło celom konspiracyjnym. Zdzisław Dębicki podaje, że w r. 1905 aresztowano w domu R-ego Feliksa Perla, który przywiózł nielegalny transport. R. udzielał podziemnej pomocy lekarskiej rewolucjonistom i przypadkowym ofiarom zamachów. W związku z tą działalnością został aresztowany w noc wigilijną 1905 r. Zarzucono mu należenie do OB PPS i prowadzenie tajnego punktu opatrunkowego. Prokurator nie znalazł jednak dowodów pozwalających na wytoczenie R-emu sprawy sądowej; więziony w Cytadeli, a potem na Pawiaku, został R. 22 III 1906 skazany administracyjnie na pięcioletnie zesłanie na Syberię, a nie na katorgę. Podróż tę odbył z towarzyszącą mu żoną etapem przez Moskwę, Samarę, Tomsk. Po długiej podróży znaleźli się w Kraju Narymskim nad rzeką Ob w pobliżu jej dopływu Ket we wsi Kołpaszewo, gmina Togur, gdzie mieszkała ludność miejscowa – Ostiacy, Tatarzy i osiedlali się Rosjanie. R. od pierwszych dni zesłania prowadził rozległą zakazaną prawem praktykę lekarską, w której pomagała mu żona. Urządzili salę operacyjną w Togurze. R. po operacji zaćmy, gdy chory odzyskał wzrok, zyskał miano cudotwórcy i cieszył się ogólnym szacunkiem. Po kilku nieudanych próbach R. z żoną, uzyskawszy fałszywe dokumenty, uciekli przez Tobolsk i Tiumeń i przedostali się do Krakowa jesienią 1906.
W Krakowie w jesieni 1906 R. został wolontariuszem na Klinice Chirurgicznej UJ u B. Kadera, a potem pierwszym asystentem (1 X 1907 – 30 IX 1912). Dyplom nostryfikował na UJ i uzyskał 31 X 1907 stopień doktora wszech nauk lekarskich. Zajmował się też prywatną praktyką. Był to okres bardzo ciężkiej pracy. R. w klinice spędzał całe dnie, noce, święta. W dn. 22 II 1911 habilitował się z chirurgii ogólnej i operacyjnej na podstawie pracy pt. Unaczynienie tętnicze powrózka nasiennego i jądra („Roczn. Lek.” T. 1: 1906–9) i został docentem prywatnym. W klinice w zastępstwie chorego Kadera w l. 1908–12 prowadził wykłady dla studentów, a po habilitacji od r. 1911 jako docent prywatny własne wykłady z chirurgii operacyjnej na zwłokach, z chorób chirurgicznych kości i stawów, z desmurgii, z wybranych dziedzin i z całości chirurgii ogólnej, z urologii chirurgicznej, z diagnostyki chirurgicznej, z kazuistyki chirurgii wojennej. Od r. 1912 utrzymywał się z wolnej praktyki, w r. 1913 był nienominowanym, a od r. 1914 nominowanym konsultantem oddziału chirurgicznego Szpitala OO. Bonifratrów w Krakowie. Chorych prywatnych operował w Lecznicy Związkowej przy ul. Garncarskiej. Przed pierwszą wojną dorobił się własnej willi i samochodu.
Od wybuchu pierwszej wojny światowej R. służył w armii austriackiej jako lekarz szpitala wojskowego w Krakowie, od 9 XI 1914 jako kapitan-lekarz i kierownik oddziału chirurgicznego, potem na podobnym stanowisku w wielkim szpitalu polowym w Witkowicach na Morawach, a 1 XI 1916 został kierownikiem oddziału chirurgicznego i starszym ordynatorem szpitala garnizonowego w Krakowie. Brał też udział w pracach niepodległościowych, wspierając poczynania polskich formacji wojskowych.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości R. sprzedał willę i pieniądze oddał na skarb Państwa, a samochód na potrzeby wojska. Z dn. 1 I 1919 został powołany jako starszy ordynator i naczelny chirurg do wojskowego Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie w stopniu podpułkownika. Szpital ten zaopatrzył w precyzyjne instrumenty. Dn. 6 VII 1920 Wydział Lekarski Uniw. Warsz. wybrał R-ego primo et unico loco ze względu na bogaty dorobek naukowy na kandydata na profesora zwycz. chirurgii szczegółowej i dyrektora II Kliniki Chirurgicznej w Szpitalu św. Ducha przy ul. Elektoralnej 12, postanawiając przenieść jednocześnie dotychczasowego kierownika tej Kliniki Antoniego Leśniowskiego na stanowisko dyrektora I Kliniki Chirurgicznej w Szpitalu Dzieciątka Jezus, opróżnione po śmierci Franciszka Kijewskiego. Ponieważ wojsko nie mogło od razu zwolnić R-ego, postanowiono, by od 1 VIII objął on tymczasowe kierownictwo Kliniką i prowadził prace organizacyjno-przygotowawcze w Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (Min. WRiOP). Mianowany z dn. 1 X 1920 profesorem zwycz. chirurgii Uniw.Warsz., został z wojska zwolniony 8 X 1920 jako bezterminowo urlopowany w stopniu pułkownika lekarza. W r. 1936 po przejściu Leśniowskiego na emeryturę R. objął I Klinikę Chirurgiczną Uniw. Warsz. w Szpitalu Dzieciątka Jezus. Dyrektorem II Kliniki został wtedy Adolf Wojciechowski.
R. był znakomitym diagnostą, chirurgiem operatorem, wychowawcą i dydaktykiem, twórcą własnej szkoły chirurgicznej. Obejmując klinikę nie miał fachowych współpracowników, gdyż tych zabrał ze sobą Leśniowski, pozostali tylko ludzie młodzi, których trzeba było dopiero uczyć. Toteż zamieszkał w 2 pokojach przy klinice, aby móc w każdej chwili w dzień i w noc pomagać asystentom w trudniejszych rozpoznaniach, nocnych operacjach, przy cięższych przebiegach pooperacyjnych. Uczył ich i wychowywał swoją osobowością. «Uczył nas nasz Profesor – pisał Jan Kołodziejski – swoim codziennym przykładem, że chirurg musi umieć opanowywać zmęczenie, że swą służbę lekarską musi pełnić z radosną gotowością, nieomal z namiętnością, że w życiu codziennym chirurga nie ma spraw ważniejszych od służby ludziom, którzy obdarzają go najwyższem zaufaniem, jakie może mieć człowiek do człowieka, oddając dobrowolnie swe życie w jego ręce». Chętnie dzielił się swoim doświadczeniem i wiedzą z uczniami. Kierował biegiem klinicznego myślenia i ręką operującego asystenta. Asystentom dawał możność wiele operować. Dzięki głębokiej wiedzy anatomicznej i nadzwyczajnej zdolności widzenia przestrzennego trafnie umiejscawiał zmiany chorobowe w układach anatomicznych. Władał znakomitą techniką chirurgiczną, uchodził za zwolennika trudnych interwencji chirurgicznych. «Szerokie cięcia, śmiałe bez wahań dotarcie do zamierzonego celu, pewne i szybkie opanowanie krwawienia znamionują Jego metodę» – pisał Kołodziejski. W działalności naukowej cechowała go wielka erudycja, krytycyzm i intuicja. Asystentów uczył krytycyzmu. Wykłady jego miały piękną formę, bogatą treść, nienaganną dykcję. Toteż przychodzili na nie również i lekarze spoza uczelni.
R. był autorem ponad 20 artykułów, podręcznika i licznych publikowanych obszernych wypowiedzi na zjazdach i posiedzeniach. Prace jego dotyczyły chirurgii wojennej, torakochirurgii, chirurgii jamy brzusznej, neurochirurgii, chirurgii kostnej, naczyniowej, urologicznej i onkologicznej. Wprowadził liczne własne metody lub modyfikacje, z których wiele z nich przyczyniło się w dużym stopniu do postępu chirurgii. Do ważniejszych należą: metoda resekcji naczyń powrózka nasiennego („Roczn. Lek.” T. 1: 1906–9, „Przegl. Lek.” 1908), metoda operacyjnego otwierania wyrostka sutkowego i ucha środkowego („Przegl. Lek.” 1910), odmiana sposobu Kadera operowania przepukliny udowej (tamże 1910), praca doświadczalna o wartości diagnostycznej badań czynnościowych nerek („Roczn. Lek.” T. 2: 1910–12), metoda amputacji („Przegl. Lek.” 1915), modyfikacja sposobu Klappa rozciągania nicią metalową w złamaniach kończyny dolnej („Zentralblatt für Chirurgie” 1915), modyfikacja metody Wietinga zespoleń tętniczo-żylnych przy zgorzeli samoistnej kończyn („Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1928), modyfikacja sposobu Younga operacji palucha koślawego (tamże 1931), metoda trepanacji przy operowaniu stycznych postrzałów czaszki, metoda postępowania dla uniknięcia nawrotu wgłobienia jelit, modyfikacja techniki wycięcia odbytnicy z powodu raka, udoskonalenie metod zszywania nerwów, naczyń i ścięgien. Ogłosił skrypt Wykłady kliniczne z chirurgii (W. 1923 I, II, 1927 III, Wyd. 2., W. 1931 I, II). Wykształcił wielu wybitnych chirurgów. Do jego uczniów należeli m. in. Kazimierz Dębicki, Kazimierz Kaczyński, Leon Manteuffel, Jerzy Rutkowski, Tadeusz Sokołowski. Marian Stefanowski, Marian Trawiński, Andrzej i Henryk Trojanowscy i Jan Zaorski. R. był zwolennikiem leczenia chirurgicznego i radiologicznego nowotworów. Przy jego klinice na ul. Elektoralnej 12 i pod jego bezpośrednią opieką powstał w r. 1921 Instytut Rentgenologiczny, którego od r. 1923 został kuratorem. Brał udział w różnych formach społecznych zwalczania raka.
Był R. współzałożycielem i pierwszym redaktorem (1922–5) „Polskiego Przeglądu Chirurgicznego”, później współredaktorem. R. należał m. in. do towarzystw chirurgicznych polskich i zagranicznych, był też wiceprezesem Polskiego Tow. Gastrologicznego. Wyjeżdżał na zjazdy naukowe za granicę, m. in. do Brukseli, Kairu, Madrytu i Paryża.
Jako człowiek stanowił wybitną osobowość. Miał humanitarne ideały, obiektywny stosunek do każdego człowieka, nie kierując się osobistymi sympatiami i antypatiami. Jako nauczyciel nigdy nie umniejszał zasług swoich poprzedników. Życzliwy i wyrozumiały dla ludzi, był zawsze gotów do przyjścia im z pomocą. Bezinteresowny, gromadzenie dóbr materialnych uważał za nielojalność społeczną i sądził, że póty będzie źle na świecie, póki będą pieniądze. Był zdania, że lecznictwo winno być udostępnione wszystkim warstwom społecznym. Odznaczał się dużą odwagą cywilną. Bronił praw mniejszości narodowych na terenie Uniwersytetu i wyższych uczelni. Z powodu gwałtów hitlerowskich był przeciwny wyjazdom asystentów do klinik niemieckich, a po rozbiorze Czechosłowacji wydał nakaz cofnięcia prenumeraty czasopism niemieckich. Ceniono i szanowano go powszechnie, czynili to nawet przeciwnicy polityczni, religijni i konkurenci zawodowi.
R. należał niemal od początku powstania (1920) do Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich (SWP) jako członek Koła Warszawskiego. Był współtwórcą w r. 1922 pierwszego projektu statutu gminy bezwyznaniowej, którą SWP chciało powołać dla obrony swoich członków przed przymusem wyznaniowym oraz dla załatwienia dla nich aktów stanu cywilnego (wniosek w tej sprawie SWP uchwaliło na I zebraniu ogólnym), a następnie wchodził w skład tymczasowej rady gminy bezwyznaniowej. Jednak władze w r. 1923 odmówiły zgody na jej utworzenie. Na II Zjeździe SWP w r. 1924 uzewnętrzniło się rozbicie polskiego ruchu wolnomyślicielskiego na zwolenników kierunku, który określał siebie jako religioznawczy, reprezentowanego przez Jana Baudouina de Courtenaya (nie uznającego klasowych poglądów na wolnomyślicielstwo) i zwolenników kierunku lewicowo-marksistowskiego, czyli wolnomyślicielstwa proletariackiego, głoszącego klasowe poglądy na wolnomyślicielstwo, reprezentowanego przede wszystkim przez Jana Hempla. R. należał do zwolenników kierunku religioznawczego. Do nowego Zarządu Głównego SWP wybranego na tymże Zjeździe weszli przedstawiciele kierunku religioznawczego z J. Baudouinem de Courtenay jako prezesem i R-m jako członkiem. Na III Zjeździe w r. 1925 zwyciężył jednak kierunek lewicowo-marksistowski. Wtedy Baudouin ze swymi zwolennikami opuścił SWP. Część tej grupy w r. 1926 podjęła starania o zawiązanie nowej organizacji wolnomyślicielskiej o kierunku umiarkowanym, której celem byłoby również dążenie do oddzielenia państwa od Kościoła – Polskiego Związku Myśli Wolnej (PZMW). Koło warszawskie PZMW powstało 1 III 1927. R. był współzałożycielem PZMW i prezesem jego tymczasowego Zarządu. Na 4 kolejnych zjazdach (1929, 1931, 1933, 1934) był wybierany na prezesa i brał udział we wszystkich poczynaniach PZMW. Zarząd Główny PZMW pod kierownictwem R-ego starał się bezskutecznie w r. 1929 o urządzenie w Warszawie cmentarza dla bezwyznaniowców i budowę krematorium, w r. 1930 o zaprowadzenie akt stanu cywilnego dla tych mieszkańców, dla których brakowało tych ksiąg, ogłosił akces PZMW do Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Myśli Wolnej z siedzibą w Brukseli i wysunął projekt zwołania w Warszawie w dn. 15 VIII 1931 Międzynarodowego Kongresu Wolnomyślicieli, na co władze państwowe nie udzieliły zgody. Ogłosił w r. 1932 protest PZMW przeciw uwięzieniu przywódców opozycji w twierdzy brzeskiej. Od r. 1930 do PZMW wstępowali komuniści, którzy po rozwiązaniu przez władze rządowe («wobec stwierdzenia antypaństwowej działalności») SWP w końcu 1928 r. znaleźli się poza zorganizowanym ruchem wolnomyślicielskim. Wobec napływu komunistów PZMW zaczął stopniowo zmieniać swój umiarkowany charakter, co doprowadziło do uchwalenia w r. 1934 na IV Zjeździe PZMW rezolucji, głoszącej że ruch wolnomyślicielski opowiada się po stronie walki proletariatu z faszyzmem. Te wszystkie wystąpienia PZMW jak również kolejne wybory na prezesa PZMW, ściągały na R-ego ataki prasy. Władze państwowe zaś rozwiązywały Koła Związku i często konfiskowały numery periodyku „Wolnomyśliciel Polski”, zaś jesienią 1936 rozwiązały PZMW. R., który był też członkiem powołanej przez wolnomularzy Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela i w r. 1935 został wybrany na członka jej Komisji Rewizyjnej, wszystkie te niepowodzenia głęboko odczuwał.
Ze względu na potrzebę opłacenia długów II Kliniki Chirurgicznej, na które nie było przewidzianego pokrycia w planie finansowo-gospodarczym kliniki, R. wprowadził dodatkowe opłaty od pacjentów za separatki oraz za operacje wykonywane przez siebie i nieraz przez starszych asystentów kliniki. Opłaty te, którym nadano charakter ofiar, były pobierane wbrew zarządzeniu ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego z 16 XII 1936, a ponadto wbrew innemu zarządzeniu Min. WRiOP z 28 I 1929 i nie były księgowane. Sprawa wyszła na jaw w r. 1937 i oparła się o Min. WRiOP oraz władze uniwersyteckie. Wszczęte postępowanie dyscyplinarne ujawniło nadużycia popełniane przez kilku pracowników kliniki. Orzeczeniem Komisji Dyscyplinarnej dla profesorów Uniw. Warsz. z dn. 18 II 1939 R. został uwolniony z zarzutu naruszenia obowiązku z uwagi na to, że działał w dobrej wierze, a jego zarządzenia nie miały na celu korzyści osobistej tylko opłacenie w ten sposób długów kliniki. Zapewne przykrości związane z tą sprawą przyczyniły się do tego, że R. w kwietniu 1939 poprosił o przeniesienie w stan spoczynku ze względu na osiągnięty wiek 65 lat. Jak podawał rektor Włodzimierz Antoniewicz «żadnych nacisków w kierunku złożenia powyższego podania przez Radę Wydziału Lekarskiego nie było». R. przeszedł na emeryturę 1 IX 1939.
W pierwszych dniach wojny R. był kuratorem oddziału chirurgicznego Szpitala Wolskiego na ul. Płockiej. Podczas okupacji kontynuował praktykę prywatną i był honorowym konsultantem I Kliniki Chirurgicznej. Ostatnią swoją pracę pt. Wskazówki udzielania pierwszej pomocy w walce z najeźdźcą ogłosił w prasie podziemnej. Zmarł nagle 31 XII 1941 w swojej klinice po operacji kamicy moczowodowej; pochowany został na Powązkach, kwatera 327 rząd 5 grób 29.
R. był żonaty dwukrotnie: od r. 1902 z Heleną z Rajchmanów (zob.), z którą rozwiódł się w r. 1923 i od r. 1924 z Janiną Natalią z Morgulców (ur. 1903), lekarzem chirurgiem. Pierwsze małżeństwo R-ego pozostało bezdzietne, z drugiego miał córkę Wandę (ur. 1925), lekarza internistę.
Fot. w Materiałach Red. PSB; Karykatura w: Bardadin T., Profesorowie Wydziału Lekarskiego UW w karykaturze, „Pol. Tyg. Lek.” T. 32: 1977 nr 46 s. 1811; – W. Enc. Powszech. (PWN); Biogr. Lexikon d. hervorr. Ärzte; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Olszewicz, Lista strat kultury pol., s. 222; Peretiatkowicz – Sobeski, Współcz. kultura pol.; Rocznik Lekarski RP, W. 1933, 1936, 1938; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924; Wachholz i in., Skład osobowy Wydz. Lek. i Farmac. UJ, Akad. Med., s. 124; Index des titres et publications des membres de la Société Internationale de Chirurgie, Vol. I, Bruxelles 1933 s. 534–5; – Chajn L., Polskie wolnomularstwo 1920–1938, W. 1984; Chojna J. W., Zarys dziejów urologii polskiej, Wr. 1974; D. K., Ś. p. prof. dr Zygmunt Radliński, „Lek. Wojsk.” T. 34: 1942 nr 4 s. 252–3; Dębicki Z., Iskry w popiołach, P. 1931 s. 183; Dzierżanowski R., Z. Radliński, „Służba Zdrowia” 1962 nr 52 s. 12; tenże, Zygmunt Radliński (1874–1941), tamże 1977 nr 4 s. 8; Gaertner H., Ordynatorzy Oddziału Chirurgicznego Krakowskiego Szpitala Braci Miłosiernych (obecnie im. Edmunda Biernackiego), „Nasza Przeszłość” T. 51: 1979 s. 186–7 (fot.); Jędrzejewicz W., Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867–1935, Londyn 1977 I; Kołodziejski J., Profesor dr med. Zygmunt Radliński, „Pol. Przegl. Chirurgiczny” T. 15: 1936 nr 1 s. 1–4 (fot.); Łapiński Z., Rudowski W., Zarys historii chirurgii warszawskiej. Warszawskie szkoły chirurgiczne, tamże T. 32: 1960 nr 8–9 s. 763, 779–80 (fot.); Manteuffel, Uniw. Warsz. 1915/16–1934/5; Pacho A., Narodziny lekarza, W. 1970 s. 119–28; Rudzki S., Lekarze-społecznicy w rewolucji 1905 roku, „Kron. Ruchu Rewol.” T. 3: 1937 s. 17, 19, 20, 22, 24; Rutkowski J., Chirurgia, Wyd. 2., Ł. 1948 I 17–20, Wyd. 3., W. 1954 I 7–10 (fot.); tenże, 500-lecie najstarszego szpitala, „Życie Warszawy” 1965 nr 20 s. 4; Smereka J., Polskie doktoraty na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Wrocławskiego z lat 1811–1939 i ich autorzy w życiu zawodowym, naukowym i społeczno-politycznym, Wr. 1980 s. 315; Sylwetki chirurgów polskich, Wr. 1982 (fot., biogram); Szulkin M., Z dziejów ruchu wolnomyślicielskiego w Polsce, „Studia z Dziej. Kościoła Katol.”. R. 5: 1967 nr 8 s. 107–46; tenże, Z dziejów ruchu wolnomyślicielskiego w Polsce 1906–1936, W. 1965; tenże, Zygmunt Radliński – naukowiec i wolnomyśliciel, „Człowiek i Światopogląd” 1980 nr 8 s. 136–41; Tomkiewicz W., Straty kulturalne Warszawy, W. 1948 s. 305; Woźniewski Z., Rozprawy na stopień doktora medycyny polskich wydziałów lekarskich. Okres międzywojenny, W. 1969 s. 96; tenże, Szpital Wolski w latach okupacji (1939–1944), „Arch. Hist. Med.” T. 21: 1958 nr 3–4 s. 193; – Koszutski S., Walka młodzieży polskiej o wielkie ideały, W. 1928; Mierczyński E., Wojenne wspomnienia chirurga, W. 1983 s. 9, 224, 229–34; Radlińska H., Posiew wolności, W. 1935; taż, Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Wr. 1964 (fot. po s. 338) s. 339, 340, 342, 343, 345, 346, 349 (indeks niekompletny); [Radlińska H.] Strumiński J., Z etapu, Kr. 1907; Wierzejski W. K., Fragmenty z dziejów polskiej młodzieży akademickiej w Kijowie (1864–1920), „Niepodległość” T. 19: 1939; – „Myśl Wolna” R. 3: 1924 nr 4 s. 20–23; – AAN: zespół MWRiOP sygn. 5303; Arch. UJ: WL II 133, S II 619; Gł. B. Lek.: Polskie piśmiennictwo chirurgiczne okresu międzywojennego 1918–1939, W. 1961 (mszp. powiel.). Zbiory specjalne, Akta Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej (fot.), oraz różne fotografie R-ego, kartoteka Ziembickie-go; – Informacje Janiny Radlińskiej z W. i Stefana B, T. Radlińskiego z Ł. (w Materiałach Red. PSB).
Teresa Ostrowska